Zijn belangrijkste conclusie: “De weg wordt smaller. Dat is iets anders dan ‘doodlopend’.” Dankzij de Grafimedia cao en initiatieven zoals ‘Meerwaarde in Beeld’, Print Pakt en de lobbyactiviteiten ziet Verweij zelfs mogelijkheden tot groei. Daarnaast ging de voorzitter in op ‘Next Level’, de florerende economie, betalingsproblemen en de rol van banken bij investeringen, de Brexit, Intergraf en de verkiezingen in het najaar van Ledenraad en bestuur. Bovendien hield hij samen met Tyche van Bommel het sprankelende KVGO Jaarverslag over 2016 ‘Alles in beweging’ ten doop. ”Een visitekaartje voor de industrie.”
Cees, we keken naar een korte impressie van de verhuizing van de Startbaan naar de Boeing Avenue in Schiphol Rijk. Van een groot eigen kantoorpand in Amstelveen naar een – weliswaar prachtige – kantoorvleugel. Is dat geen stap achteruit?
“Integendeel, zou ik zeggen. We konden ons pand verkopen en daarmee het eigen vermogen liquide maken. Dat verbetert de financiën van de vereniging fundamenteel. Bovendien brengen we de kosten omlaag.
De jas aan de Startbaan was veel te ruim en het was niet reëel om te veronderstellen dat we de leegstaande meters zouden kunnen verhuren. Het gebouw was bovendien verouderd. Op kosten als energie, schoonmaak en noem maar op realiseren we per direct een fikse besparing.
De verhuizing vormt voor mij het resultaat van een doordacht beleid voor de korte en lange termijn. De bedrijfstak krimpt en dat zie ik niet zo snel veranderen. Onze taken veranderen. Die kunnen we net zo goed oppakken vanuit een huisvesting die precies past. Persoonlijk vind ik het een enorme verbetering. Leegstand heeft iets deprimerends.
Kleiner is zeker niet minder. Als je binnenkomt bij de Boeing Avenue sta je, zoals je kon zien, direct in een gezellige, gemeenschappelijke kantine. Daar komen medewerkers elkaar tegen en is er ruimte voor informele kennisuitwisseling. Ook zitten er nu meer medewerkers bij elkaar op één kamer. Dit bevordert de interactie en onderlinge communicatie in hoge mate. De verhuizing brengt energie en de belofte van een nieuwe start.”
[optimisme]
Dat klinkt allemaal positief en optimistisch. Vorige week gaven jullie een interview aan een grafische site. Jullie hebben het de laatste tijd niet gemakkelijk gehad: de huidige koers van het KVGO is een doodlopende straat. Laten we een aantal zaken doornemen.
‘Het aantal bedrijven en fte’s in de bedrijfstak daalt.’
“Klopt. We kennen de oorzaken en die liggen spijtig genoeg voor het overgrote deel buiten het KVGO. Was het anders dan konden we er iets aan doen. De belangrijkste reden voor de daling is de verschuiving in de communicatiemix. Andere, digitale, media kenden in het afgelopen decennium een sterke opkomst. Dat gaat deels ten koste van de klassieke media. Daar kwam de crisis nog eens boven op.
De feiten. Tien jaar geleden telden we aan actieve leden 2.143 bedrijven, in 2016 waren dat er 915. Een soortgelijke trend zie je bij het aantal werknemers: van 35.624 in 2006 naar 13.813 het afgelopen jaar. De weg wordt dus zeker smaller. Dat is iets anders dan doodlopend. Voor 900 bedrijven is een branchevereniging als het KVGO prima.
Wie de cijfers uit ons Jaarverslag erbij pakt ziet dat het tempo van de daling vermindert. We gingen van 1.112 bedrijven in 2014 naar 999 bedrijven in 2015 en afgelopen jaar naar 915. Als je het aantal werknemers in 2010 op 100 stelt, bedroeg dat percentage in 2014 51, in 2015 41 en in 2016 39. Ik ga niet beweren dat we de bodem hebben bereikt, maar de ergste pijn lijkt achter ons te liggen.
Ook het tempo van de opzeggingen vlakt af. Van 146 in 2006, naar 182 in 2014, 127 in 2015 en 99 in 2016. Bovendien konden we in 2016 15 nieuwe leden bijschrijven. Het is niet zo dat we lijdzaam afwachten totdat de laatste drukker het licht uitdoet. We brachten de uitgaven van de vereniging in de pas met de inkomsten, verhuisden en hopen nieuwe leden te bereiken met de vernieuwde Grafimedia cao en bijvoorbeeld berekeningen zoals die te vinden zijn in ‘Meerwaarde in beeld’.”
‘Steeds meer bedrijven zeggen op, zoals de dagbladen.’
“Solidariteit wordt minder gevoeld, maar blijft ook in deze tijd heel belangrijk. Veel leden zijn erg positief over een aantal collectieve regelingen. Denk bijvoorbeeld alleen al aan de Stichting Energie Inkoop, aan onze verzekeringsarrangementen. Het klopt niet dat ‘steeds meer’ bedrijven opzeggen. In feite zijn het er steeds minder.
We zijn volop in gesprek met de dagbladuitgevers om ervoor te zorgen dat ze gewoon lid blijven van het KVGO. De opzegging per eind 2017 kwam voort uit een geschil in het cao-overleg in 2016. Wij denken dat juist de nieuwe, gemoderniseerde Grafimedia cao het mogelijk maakt dat ook de krantendrukkers gewoon in de grafische cao kunnen blijven.
Vergeet niet dat de krantendrukkerijen echte grafische bedrijven zijn, die ook voor derden werken en daarmee onder de werkingssfeer vallen van de Grafimedia cao. W hebben er dan ook alle vertrouwen in dat de drie krantendrukkerijen lid zullen blijven.”
‘Groeisectoren als online drukkers worden geen lid.’
“De vraag is of het ‘segment online drukkers’ groeit. De berichten spreken elkaar tegen. Hoe dan ook: het is een wat diffuse categorie. Wat zijn ‘online drukkers’ precies?
Een groot deel van de omzet van deze online drukkers wordt gerealiseerd door grafische bedrijven, die wel lid zijn van het KVGO. Maar liever hebben we uiteraard dit soort bedrijven binnenboord. Daar zijn we ons best voor aan het doen.
Als KVGO leveren we diensten die een individueel bedrijf nooit kan verzorgen. Dat geldt voor de Grafimedia cao en voor de collectieve promotie zoals we die met Print Pakt aanpakken. Het gaat op voor de branchespecifieke arrangementen die we met verzekeraars sluiten. Het geldt voor de lobby-inspanningen op het terrein van de Wet werk en zekerheid en de Ja/Ja-sticker. We zijn met een aantal van deze bedrijven in gesprek over juist deze onderwerpen. Wat meespeelt is dat vooral de jonge bedrijven de noodzaak niet zien om zich bij een branchevereniging aan te sluiten. Zij gaan er, ten onrechte overigens, van uit dat een aantal zaken toch wel geregeld zullen worden.”
‘Drukkers worden soms verpakkers: weg bij het KVGO en naar Kartoflex.’
“Wanneer je je op een nieuwe of andere markt begeeft is dat nog geen reden om van cao te veranderen. Er is een vergelijking gemaakt tussen de Grafimedia cao en die van Kartoflex. De beeldvorming dat de Grafimedia cao alleen goudgerande afspraken kent en Kartoflex een compleet uitgeklede set arbeidsvoorwaarden is al lang achterhaald.
Vergeleken met Kartoflex is de Grafimedia cao niet ‘duurder’. Onze cao biedt werkgevers de ruimte om samen met hun werknemers te ondernemen en tot flexibele afspraken te komen. In tegenstelling tot het KVGO heeft Kartoflex geen eigen cao-specialisten. Tijdens het huishoudelijk deel van de Ledenraad gaan we hier dieper op in.”
Hoe staat het met de verbreding?’
“De tijd dat we als KVGO veel tijd en energie stopten in het verbreden, ofwel intensief samenwerken met andere organisaties, ligt achter ons. Dat hebben we al sinds in 2012 duidelijk gemaakt. De reden is dat er tal van pogingen gedaan zijn om verregaand samen te werken. Denk aan de mogelijke samenwerking met de uitgevers op het vlak van de cao (‘de Comfortabele’). Dat is niet gelukt.
We kozen daarom voor een ander model: samenwerking met anderen met behoud van het eigen karakter. Een goede dienstverlening aan de leden van het KVGO is belangrijker dan het samenvoegen van organisaties. Als je al je bestuurlijke energie richt op het bij elkaar brengen van deze clubs komen de kerntaken snel in het gedrang. Die stelden we in 2016 opnieuw vast. Het kwartet is nu: ‘arbeidsvoorwaarden’, ‘productpromotie’, ‘kennis’ en ‘duurzaamheid’. Het KVGO werkt samen waar dat wenselijk en nodig is en sluit helemaal niemand uit. Dat zal in de toekomst niet anders zijn.”
[print pakt]
Ik pak productpromotie er uit. Je was tijdens de Grafische Vakbeurs van 14 – 16 maart in Gorinchem. Je bezocht onder andere het Print Pakt Kennisplein. Wat zijn je indrukken?
“Met de comeback van de grafische bedrijfstak op de Dutch Design Week eind vorig jaar stak de vereniging zijn nek ver uit. De negen dagen Print Pakt Live bleken een succes. Circa 15.000 bezoekers maakten – opnieuw – kennis met drukwerk.
Ook in Gorinchem wisten we met Print Pakt Live de juiste snaar te raken. Het Kennisplein bleek een groot succes. Een keur aan inleiders verzorgden workshops, de premediaprof trok honderden bezoekers. Er waren tombola-prijzen, een publieksverkiezing, drie dagkranten en twaalf filmpjes.
Mooie resultaten, maar daarmee zijn we er uiteraard niet. Onze leden zullen ook zelf actie moeten ondernemen. De wereld verandert snel. Bedrijven in Nederland dienen te begrijpen dat het in de sector niet meer draait om drukwerk alleen. Het gaat om print plus digitaal. Daar moeten ze zich zo veel als ze kunnen op focussen om de vele mogelijkheden op te kunnen pakken.
De wereld van drukwerk evolueert in een hoog tempo. Wij zijn integraal onderdeel van de communicatiemix en delen de markt meer dan in het verleden met andere sectoren. Wees je daarvan bewust en gebruik het ook! Ik zie het tijdens mijn bedrijfsbezoeken allemaal langskomen: digitale drukkers, nichespelers: er is overal drukwerk nodig.”
[next level]
In het vorige gesprek, ook hier in Soest, hield je een pleidooi voor ‘Next Level’, het initiatief van VNO-NCW om Nederland toekomstbestendig te maken.
“De kern van dit nieuwe perspectief voor Nederland is dat we voor een groot aantal transities staan. Fossiele energie gaat over naar duurzame energie, het tijdperk van de analoge informatie gaat over naar digitalisering, regionale oriëntatie maakt plaats voor mondialisering, de ‘wegwerp’-grondstoffeneconomie gaat naar circulaire economie, steden krijgen andere functies, maar mogen niet verloederen. Dat zijn nogal wat uitdagingen. Laten we ook niet de digitale kwantumsprong vergeten. We willen als Nederland voorop blijven lopen op digitaal gebied en bij het optimaliseren van productiemiddelen.
Dichter bij huis zien we dat onze leden een soortgelijke transitie ondergaan. Zo duurzaam mogelijk werken, zo weinig mogelijk energie verbruiken, verspilling tegengaan. Dat kan door je productieprocessen te optimaliseren en waar mogelijk te digitaliseren.”
[economie]
Next Level gaat over de iets verdere toekomst. De geluiden over de Nederlandse economie moeten jou en de leden als muziek in de oren klinken.
“Zeker. De Nederlandse economie vertoont robuuste groei. Het Centraal Planbureau (CPB) becijfert een groei van 3,4 procent voor dit jaar, en 1,8 procent in 2018. In beide jaren is er een overschot op de begroting en de werkloosheid blijft dalen. Tegelijkertijd zorgt de oplopende inflatie voor een dempend effect op de koopkracht. Ook voor de middellange termijn (2018 tot en met 2021) zijn de economische vooruitzichten gunstig. De economie groeit in die periode met gemiddeld 1,7 procent per jaar en de overheidsfinanciën zijn op orde.
De Nederlandse economie krijgt in 2017 en 2018 op diverse fronten een impuls. De export blijft het goed doen en bedrijven gaan weer meer investeren. Daarnaast leveren ook huishoudens (consumptie), woninginvesteringen en overheidsbestedingen een bijdrage aan de groei.
De werkloosheid daalt dit jaar naar 4,9 procent en komt in 2018 uit op 4,7 procent.
Al met al schetst het CPB een rooskleurig beeld. Resultaten in onze bedrijfstak ijlen altijd wat na bij economische trends, of deze nu opwaarts of naar beneden gaan. Duidelijk is dat het binnen een groeiende economie het beter ondernemen is dan in de afgelopen jaren.
Eén opmerking vast. Over het op dit moment terughalen van het derde jaar WW zijn we verbaasd. De discussie over het derde jaar WW zou het sluitstuk moeten zijn van de maatregelen om mensen van werk naar werk te krijgen. Nu lijkt het een doel op zich. Ik heb grote vraagtekens bij de uitvoerbaarheid. Er is nog erg veel onduidelijk. Daarom ben ik erg verbaasd over de actie van VNO-NCW en MKB Nederland. Zij hebben ingestemd met de oprichting van een centrale uitvoeringsfaciliteit. Het is aan bedrijfstakken zelf om te bepalen of ze de reparatie van het derde WW-jaar in hun cao’s gaan opnemen.”
[cashflow]
Ik begreep dat er nogal wat leden problemen hebben met opdrachtgevers die te laat betalen. Jullie hebben op papier een prima set leveringsvoorwaarden, maar die zorgen blijkbaar onvoldoende voor betaling binnen de afgesproken termijn?
“We hebben eerlijk gezegd geen helder beeld van de termijn waarin onze leden betaald worden. Wel weet ik uit de vele gesprekken die we voeren dat de termijn van dertig dagen niet meer dan wel gehaald wordt. Daarom ben ik blij met het initiatief betaalme.nu.
Een groep Nederlandse bedrijven, ondersteund door het ministerie van Economische Zaken, nam in november vorig jaar het voortouw om het MKB sneller te betalen. Doel is dat kleine en middelgrote ondernemingen makkelijker aan liquiditeit komen. Het streven is dat binnen vijf jaar minstens de helft van de duizend grootste Nederlandse ondernemingen zal meedoen met betaalme.nu.
Op die manier kan zo’n 2,5 miljard euro uit openstaande facturen vrij wordt gemaakt voor het MKB. Uiteenlopende bedrijven geven aan dat ze de facturen van hun kleinste leveranciers binnen dertig dagen zullen betalen. Het gaat daarbij om meer dan tienduizend MKB-bedrijven, waaronder ook een deel van onze leden valt.”
[banken]
Prima initiatief. Een gezonde cashflow vormt immers de levensader van elk bedrijf. Hoe zit het met de bereidheid van banken om bedrijven krediet te verlenen zodat ze gemakkelijker kunnen investeren? Die stond lange tijd op een erg laag pitje.
“Minister Henk Kamp van economische zaken stuurde op 9 mei de halfjaarlijkse Financieringsmonitor naar de Tweede Kamer. De kredietkraan voor grote bedrijven staat weer wagenwijd open. Bij het micro- en kleinbedrijf geeft de bank akkoord op respectievelijk 50 en 64 procent van de aanvragen. Te weinig, zegt Kamp, terecht.
VNO-NCW werkt – overigens samen met de banken – aan een gedragscode voor het verlenen van kredieten aan mkb-bedrijven. Het financieringstraject is anders geworden er zijn veel meer mogelijkheden. Behalve fondsen zijn er andere instrumenten op de markt zoals crowd funding, kredietunies, leasing en factoring.
Banken spelen een belangrijke rol en zullen dat ook blijven spelen. Naast banken worden steeds meer nieuwe aanbieders van financiering actief. Naast het vreemd vermogen (bancair krediet) wordt zo ook de toegang tot eigen vermogen (risicodragend vermogen) vergroot. De Nederlandse Investeringsinstelling (NLII) stimuleert die ontwikkeling.”
[lobby]
Je hebt het over de lobby van het KVGO. Ik wil er twee punten uitpikken en die met je doornemen. Allereerst de Wet werk en zekerheid.
“We hebben zwaar ingezet op het beïnvloeden van politieke partijen en de regering omdat deze wet zo faliekant verkeerd uitpakt. De WWZ is een gedrocht. Als KVGO hebben we fel tegen de wet geageerd en dat is niet onopgemerkt gebleven.
De transitievergoeding is niet alleen voor onze leden onbetaalbaar, maar hangt als een loden last om de nek van vele bedrijven. Zelden zal er een wet zijn gemaakt die zo contraproductief uitpakte. Dat geldt overigens niet alleen voor de werkgevers. Ook werknemers en vooral ZZP’ers zien hun kansen op een vast arbeidscontract verdampen.
Positief is dat het geluid van het KVGO bij de bonden en tot in de hoogste regionen in Den Haag gehoord is. We zitten aan tafel; er wordt serieus naar ons geluisterd.”
Oké, je hebt invloed in Den Haag. Hoe zit dat met de Ja/Ja-sticker in Amsterdam?
“Ook daar hebben we samen met andere partijen zoals MailDB zwaar ingezet op lobby. In tegensteling tot Den Haag gleden alle argumenten in de hoofdstad als teflon van politici en de wethouder af. Noodgedwongen moest er nog zwaarder geschut aan te pas komen en hebben we met onze juristen een bodemprocedure tegen Amsterdam aangespannen. De griffie heeft laten weten dat er in september een dag voor is uitgetrokken.
Ondertussen is Amsterdam heel wat minder zeker van zijn zaak. De gemeente liet weten dat de Ja/Ja-sticker, in tegenstelling tot wat eerder is aangekondigd, niet in juni 2017 maar op een nog nader te bepalen later moment te willen invoeren. Ik beschouw dat voorlopig als een kleine overwinning. We zullen zien hoe het verder uitpakt.”
[brexit]
Of de Britten in hun eigen voet schoten door te kiezen voor de Brexit zal de tijd leren. De Fransen kozen met hun nieuwe president Emmanuel Macron wel voor Europa. Is de Brexit een issue voor de leden?
“Binnen Intergraf werken we prima samen met de BPIF, de koepel van werkgevers in de grafische bedrijfstak in Groot-Brittannië. Die hebben nu meer redenen dan ooit om actief lid van Intergraf te blijven. Overigens geldt hetzelfde voor de Noren en de Zwitsers. Wat de gevolgen zijn voor onze leden is ongewis.
Wel publiceerde GOC een onderzoek naar de economische ontwikkeling in 2016 binnen de grafimediabranche. Dat zijn interessante cijfers over onder andere de import- en exportwaarde en de voor onze bedrijfstak belangrijkste exportlanden. Het zijn plussen en minnen die voor een individueel bedrijf zeker een groot verschil kunnen maken. De een zal profiteren, de ander zal – een deel – van zijn omzet kwijtraken.”
[intergraf]
Het complete rapport met alle cijfers is te downloaden van de KVGO-website. Om internationaal te blijven: je trekt zelf Europa in?
“Klopt. Ik ben voorgedragen als de nieuwe voorzitter van Intergraf, de Europese federatie voor gedrukte en digitale communicatie. Eervol en uitdagend. Sinds januari loop ik al warm als kandidaat-voorzitter en zal tijdens de Algemene Vergadering komende maand in Kopenhagen naar verwachting door het bestuur officieel als vaste voorzitter voor de komende twee jaar worden voorgedragen.
Het werk in Europa zal niet ten koste gaan van het werk voor het KVGO. Het komt erbij. Ik denk dat we als Nederlandse branchevereniging kunnen profiteren van alle kennis en ervaring die elders in Europa wordt opgedaan. We waren al actief lid van Intergraf en zetten er nog een tandje bij. Overigens roep ik hierbij ook mensen op die een zinvolle studie willen gaan doen binnen de branche. Daar is Europese subsidie voor beschikbaar”
[verkiezingen]
Ook het KVGO maakt zich op voor de verkiezing van de Ledenraad.
“In het najaar zullen we conform de statuten van de vereniging inderdaad weer een verkiezing van de vijftig afgevaardigden van de Ledenraad houden. In het huishoudelijk gedeelte van de vergadering zullen we de Ledenraad vragen akkoord te gaan met de verkiezingsperiode en hen vragen de reglementencommissie te benoemen tot verkiezingscommissie.
Dat klinkt technisch, maar democratische besluitvorming is van groot belang voor een organisatie als het KVGO. Uiteindelijk bepalen de leden via de Ledenraad wat er gebeurt en welke besluiten worden genomen. Dat betekent tegelijkertijd dat er voldoende mensen moeten zijn die zich beschikbaar willen stellen. De spoeling wordt dunner. Het aantal bedrijven en dus het aantal leden neemt nog steeds af. Daarom is het des te belangrijker dat mensen zich kandidaat stellen bij de komende verkiezingen.”
[huisstijl]
Terug naar het begin, naar de verhuizing. Jullie hebben de verhuizing aangegrepen om de huisstijl op te frissen?
“Als je naar een nieuw gebouw gaat, mogen de meubels opgefrist. We hebben uiteraard niet alles bij het grofvuil gezet. Belangrijk is een subtiele verandering in het logo. Het woordje ‘Koninklijke’ is uit het logo geschrapt. Niet dat we niet aan de koninklijke erkenning hechten, integendeel. Maar het stond er toch als Koninklijke, Koninklijke KVGO. Twee keer is een beetje veel van het goede.
Kern van de huisstijl is op efficiënte wijze de kwaliteit van de communicatie op te frissen en waar mogelijk te versterken. Belangrijke voorwaarde is voort te bouwen op bestaande fundamenten, zoals het logo en uitgangspunten van de huisstijl. We kozen voor geometrische figuren met frisse kleuren. Die elementen zullen we in de toekomst dus vaker tegenkomen.”
[jaarverslag]
Jullie jaarverslag uit 2016 kreeg als motto mee ‘Alles in beweging’, Wat wil je tot slot van ons gesprek nog kwijt over deze mooie papieren uitgave?
“Een aardig detail is dat de redactie als eerste bij de binder aan tafel zat. Daarna kwamen de andere spelers in de grafische keten aan bod. Aan onze leden laat ik het oordeel of deze aanpak leidt tot een aansprekend product. Ik vind het in elk geval bijzonder geslaagd.
Als liefhebber van drukwerk kijk ik graag naar de buitenkant, naar de kwaliteit van het drukwerk, de papierkeuze, de bindwijze; het complete beeld. Vanzelfsprekend hoort daar de inhoud bij. We vatten de belangrijkste activiteiten uit 2016 samen. Dat er door vereniging, bestuur en bureau met veel energie en enthousiasme gewerkt is, blijkt wel uit het feit dat we hier liefst 132 pagina’s voor nodig hebben.
Deze keer stellen de bestuursleden zich voor. In hun compacte, persoonlijke bijdragen gaan ze in op het afgelopen jaar, vertellen ze wat hen opviel en wat hen dreef. Het zijn de mensen die elke maand bij elkaar komen om de beleidslijnen voor de toekomst uit te zetten, zodat onze leden beter kunt ondernemen. Net zoals de vertegenwoordigers in de Ledenraad onmisbare pijlers onder het KVGO. Het zijn de mensen die in een wereld die volop in beweging is, helpen onze vereniging op koers te houden, op weg naar een gezondere bedrijfstak. Het KVGO kan niet zonder leden. Die gezonde bedrijfstak kan niet zonder het KVGO.”