De invoering van de Ja/Ja-sticker tegen het ongeadresseerd verspreiden van reclamedrukwerk in Amsterdam is in strijd met de Grondwet en met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens EVRM. Bovendien schaadt het de economische belangen van alle partijen in de keten van retailer tot bezorger, realiseert het niet de milieueffecten die gesteld worden en dwingt het de burger afstand te doen van zijn privacy.
Bescherming geldt ook reclame
Die conclusies trekt Frans Blanchard, als jurist gespecialiseerd in intellectueel eigendom, reclamerecht en contracten, in een uitgebreide column in Adformatie. Blanchard stelt dat het EVRM net als de Nederlandse Grondwet de vrijheid van meningsuiting en informatiegaring beschermt.
Die bescherming geldt in principe ook voor reclame. Inperking van deze bescherming is alleen toegestaan bij wet, een wettelijke maatregel die in beginsel te rechtvaardigen moet zijn en evenredig moet zijn in relatie tot het doel dat wordt nagestreefd.
De evenredigheid van de maatregel, dat wil zeggen de afweging van het milieubelang tegenover het belang van vrije informatiegaring, staat meer dan ooit ter discussie, aldus Blanchard.
Economische schade
Het door de gemeente gebruikte milieuargument is intussen door de Reclame Code Commissie zelfs al als ondeugdelijk van tafel geveegd. De RCC stelde dat Amsterdam de bewering dat de Ja/Ja-sticker 6.000 bomen bespaart niet onderbouwd en daarom ook niet meer moet gebruiken.
Blanchard: “En wat betreft die evenredigheid kan en mag ook zeker niet voorbij worden gegaan aan de economische schade die door de gehele keten wordt geleden, van retail tot bezorger. Het klein en grootwinkelbedrijf is door de maatregel een communicatiekanaal ontnomen. Zij hebben het daardoor moeilijker hun producten aan de man te brengen.”
Een maatregel als de Ja/Ja-sticker mag ook niet de een boven de ander bevoordelen, stelt de jurist. “Juist dat gebeurt hier wel. Zo profiteren de internet platforms waar de folders kunnen worden geraadpleegd en de aanbieders van tailormade folderpakketten. Beide alternatieven hebben bovendien gevolgen voor de privacy van de burger/consument. En ook de milieu-impact van het gebruik van internet moet niet onderschat worden.”
Wespennest
Blanchard wijst ook nadrukkelijk op de eisen die Amsterdam meent te kunnen stellen aan het minimum percentage redactionele inhoud. “Dat is meer dan verderfelijk in een democratische samenleving! Dit dient buiten iedere discussie te staan vanwege absolute strijd met artikel 7 van de Grondwet!”
De lokale politiek heeft zich duidelijk in een wespennest gestoken, denkt hij tenslotte. “En dan dwingt het beleid de burger ook nog om zijn privacy vrij te geven. Om te profiteren van kortingen of aanbiedingen moet of immers of een Ja/Ja-sticker worden geplakt of informatie worden gedeeld over winkelinteresse of moet internet worden gebruikt.”
‘Bomenmoord’
Ook mediadeskundige Marianne Zwagerman is bij BNR ten strijde getrokken tegen de Ja/Ja- sticker.
“Alsof er nog niet genoeg redenen waren om niet in Amsterdam te willen wonen verzon het gemeentebestuur er nog eentje bij. Bewoners krijgen geen reclamefolders meer in de brievenbus, omdat ze volgens de bestuurders anders verantwoordelijk zijn voor de moord op 6.000 bomen per jaar. Een aperte leugen, waarvoor de gemeente op de vingers werd getikt door de Reclame Code Commissie. Wat ze er niet van weerhoudt de bewering te blijven doen. 85 procent van het papier dat voor kranten en reclamedrukwerk wordt gebruikt, wordt in ons aangeharkte rubberentegelparadijs keurig ingezameld en gerecycled.
Zelfs het nieuwe papier komt al jaren van een dode boom waarvoor een nieuwe wordt terug geplant. Er is dus geen enkele reden voor het demoniseren van drukwerk. Mensen die desalniettemin aan de buitenwereld willen laten weten dat ze heel erg deugen en nooit de verantwoordelijkheid zouden willen nemen voor bomenmoord, kunnen dat al jaren van de voordeur schreeuwen door het plakken van een Nee/Nee of Nee/Ja-sticker.”
Schending vrije nieuwsgaring
“In Amsterdam zijn ze niet zo van dingen aan de vrije markt en de burgers zelf over laten, dus kwam er beleid. Niemand krijgt nog een folder in de bus, tenzij je expliciet aan de buitenwereld wilt laten weten dat jij wel zo’n milieucrimineel bent die extra bijdraagt aan de opwarming van de aarde en zich ook nog eens schuldig maakt aan verlekkerd bladeren door allerlei folders met spulletjes van de Action en de Big Bazar.
Of nog erger: je moet op je voordeur een sticker plakken om aan de hele buurt te laten weten dat je onder de armoedegrens leeft en het moet hebben van de coupons in de folders van de supermarkt. Het is een keiharde schending van het recht op een vrije nieuwsgaring. Het is niet aan de gemeente om te bepalen wat er in jouw brievenbus landt.”
Kost miljoenen
Alle commotie is voor het Financieel Dagblad reden om regelmatig aandacht te besteden aan de Ja/Ja-sticker en vooral de bezwaren die de grafische en reclamewereld daartegen maken.
Het FD laat in een lang artikel onder meer directeur Bert Geefshuijsen van Em. de Jong aan het woord, die stelt dat het wegvallen van de Amsterdamse folders zijn bedrijf alleen al miljoenen kost. Ook voor de folderende winkelbedrijven is de Amsterdamse ingreep een hard gelag.
Alle verhalen over e-commerce en internet ten spijt, menig Nederlander kijkt nog in de folder voordat hij op jacht gaat naar koopjes”, schrijft het FD.
De krant constateert verder dat slechts weinig Amsterdammers daadwerkelijk een sticker hebben aangebracht, ook al omdat die nogal moeilijk te krijgen zijn. Em. de Jong heeft om al die redenen het initiatief genomen voor City Amsterdam, een weekblad dat door zijn redactionele inhoud voor huis-aan-huis krant door mag gaan en daardoor niet door de Ja/Ja- sticker wordt getroffen.
Rechtszaak loopt
Ook de grafische ondernemers, verenigd in het KVGO, geven het gevecht nog niet op, constateert het FD. Een rechtszaak om de maatregel ongedaan te maken ging eind vorig jaar verloren, maar de herkansing volgt dit najaar in een hoger beroep bij het Gerechtshof.
Een succesje was er bij de Reclame Code Commissie. Die oordeelde vorige maand dat Amsterdam ten onrechte claimt dat de Ja/Ja-sticker de kap van zesduizend bomen zou voorkomen.