Sla het menu over en ga direct naar de content van deze pagina.

KVGO: van Amsterdam via Almere en Weesp naar Amstelveen

Kopen of huren? Verhuizen of blijven zitten? Ver- of nieuwbouw? Wel naar Almere? Niet naar Almere? Misschien Amstelveen? Wat gaat het worden? De emoties liepen gestaag op toen de plannen van het hoofdbestuur van het Koninklijk Verbond van Grafische Ondernemingen in 1983 bekend werden gemaakt en tijdens diverse ledenvergaderingen ter sprake kwamen – of beter gezegd – ter discussie werden gesteld.

Op 31 maart 1983 staat mijn ‘baas’, hoofdredacteur Theo Koesen (Ksn), in zijn wekelijkse column voor het eerst stil bij de plannen van het KVGO hoofdbestuur. Voorafgaande aan de algemene ledenvergadering een paar weken later heeft voorzitter Bob Levisson traditiegetrouw met de grafische vakpers in ‘t Goude Hooft’ in Den Haag de agenda van de vergadering in Winterswijk besproken.

Heikel punt
Levisson gaf openheid van zaken over de nieuwbouwplannen in Almere waarmee een investeringsbedrag van 7.120.000 gulden was gemoeid. Een heikel agendapunt dat heel veel beroering teweeg zou brengen.

Koesen had hier en daar wat meningen gepeild met als uitkomst de aanhef boven zijn commentaar: ‘Nieuwbouwplannen niet te rijmen’. Koesen rept over ‘Veel vraagtekens bij leden’, ‘Lang niet iedereen blij’ en ‘Heel weinig enthousiasme’. Negatieve reacties dus op de plannen, die in dezelfde maand in het eigen blad Repro en Druk door het hoofdbestuur nog eens uitvoerig werden toegelicht. Waarbij vooral de nadruk werd gelegd op de toenmalige situatie in de Van Eeghenstraat in Amsterdam.

‘Het pand schiet conditioneel te kort, slechte parkeervoorzieningen en een problematische beleid van de gemeente Amsterdam.’ In de toelichting geeft het hoofdbestuur aan ‘langdurig en intensief te hebben vergaderd over de mogelijkheden: verbouw, koop of huur.’

Uiteindelijk adviseerden de financiële commissie en de huisvestingscommissie om te gaan voor nieuwbouw in Almere. ‘Er is genoeg geld, de grondaankoop is eenvoudig en parkeren gaat prima. Bovendien zou de aannemer voor de nieuwbouw een prachtig bod op de Van Eeghenstraat hebben gedaan.

‘Herderlijk schrijven’
Overigens werd in het bewuste artikel in Repro en Druk ook melding gemaakt over de financieel slechte situatie in de bedrijfstak en het ‘zware weer’ waarin veel leden waren beland. ‘Vanwege de vele faillissementen geven we toe dat de timing voor nieuwbouw niet helemaal gelukkig gekozen is.’ En dat was nogal zacht uitgedrukt.

Er was al veel geklaagd over de hoge contributie en de geringe tegenprestaties. Dat werd met dit alles alleen maar erger. En dus ging de uitnodiging voor de Algemene Ledenvergadering op 22 april 1983 in Winterswijk vergezeld met een ‘herderlijk schrijven’ van voorzitter Mr R. A. Levisson.

De voorzitter geeft in dit schrijven een uitgebreide toelichting op de nieuwbouwplannen en hij toont zich bewust van het feit dat de financiering aanbevelingen tot afwijzing zouden kunnen oproepen. ‘Toch hoop ik dat de leden het HB standpunt zullen delen.’ Koesen heeft hierover grote twijfels: ‘Het ledenbestand is afkalvend. Het gaat slecht in de sector. Vooral de kleine drukkers zullen zich fel verzetten.’

Tegengas
Een paar weken later, na de ledenvergadering en de vakbeurs Grafivak 83 in Amsterdam RAI, opent Graficus op 5 mei in vet gedrukte letters de overduidelijke en verwachte uitkomst van alle discussie: ‘HUISWERK OVER DOEN!’ Het commentaar staat bol van kreten als ‘Nieuwbouwplannen niet goedgekeurd’, ‘Vrijwel de gehele vergadering volslagen tegenstander’ en ‘Goede geld niet in bouwstenen steken’.

Was er al behoorlijk veel tegengas, die werd alleen nog maar heviger toen het district Hilversum een motie indiende. Voorzitter Martens van het district ontvouwde een geheel uitgewerkt huurplan compleet met locatie in Weesp dat in samenwerking met een makelaar was opgesteld. ‘Hilversum’ had in de beleving van velen het huiswerk veel beter gedaan dan het hoofdbestuur.

De dure plannen voor nieuwbouw waren hiermee definitief van de baan. Vond een groot deel van de vergadering. Ook al omdat er uitvoerig werd gediscussieerd over het diepe dal waarin de bedrijfstak zat met veel prijsbederf in een verziekte markt. Dat werd ronduit toegegeven toen ik er na de vergadering met diverse leden over sprak. Sommigen waren er zelfs trots op onder de prijzen van collega’s te werken.

Deze situatie en de nieuwbouwperikelen hadden ook gevolgen voor de fusiebesprekingen met de FGE. Die werden voor onbepaalde tijd opgeschort. De afwerkers hadden even geen zin in om zich met dit alles te bemoeien. En terecht. ‘Misschien komt het er ooit nog eens van. Maar nu is er weinig vertrouwen,’ verzuchtte KVGO-directeur Chris Mijnarends in de wandelgangen.

‘Zinnige mensen’
Naar aanleiding van de door ‘Hilversum’ ingediende motie werden Bob Levisson en zijn bestuurders teruggestuurd naar de rekentafel om het huiswerk over te doen. Naast ‘Hilversum’ drong ook district Amsterdam bij monde van voorzitter Haentjes aan op uitstel tot de najaarsvergadering en intussen een onafhankelijke partij naar alle mogelijkheden en opties te laten kijken. Inclusief het huurpand in Weesp dat 392.000 gulden per jaar moest gaan kosten.

Haentjes tijdens de vergadering: ‘Wij willen als zinnige mensen nadenken en dat lukt ons niet met het bijna acht miljoen gulden kostende Almere voorstel.’ Na dit alles nam het bestuur het bestaande voorstel terug om met een uitgebreide huisvestingscommissie onder leiding van Martin Handgraaf alles opnieuw onder de loep te nemen. Later in het jaar zal er vervolgens op worden teruggekomen.

Keuzes
En zo ontving de vakpers eind augustus opnieuw een uitnodiging van voorzitter Levisson voor een bijeenkomst in ’t Goude Hooft’ met als onderwerp de huisvestingsperikelen van het KVGO.

Voor het eerst mocht ik aanwezig zijn bij deze sessie in het goede gezelschap van Frits de Winter (Compres), Jan Stark (Repro en Druk) en Theo Koesen (Graficus). Levisson bleek traditiegetrouw kordaat, kort en bondig. Alle onderzoeken hadden de afgelopen maanden de volgende uitkomst opgeleverd, twee keuzes: ‘In de Van Eeghenstraat blijven zoals het nu is of nieuwbouw in Almere. De twee andere opties, huren in Weesp of verbouwen in Amsterdam, waren wat betreft het bestuur niet haalbaar. Levisson: ‘En dus houden wij vast aan nieuwbouw in Almere omdat dit gebouw bij een eventuele verkoop over 15 tot 20 jaar altijd nog een mooi bedrag op zal leveren.’

Vergadertechniek
Tijdens een extra ledenvergadering in het Amsterdamse Hilton Hotel slaagde de voorzitter met vlag en wimpel. Met 1072 stemmen voor en 766 stemmen tegen werden de nieuwbouwplannen in Almere alsnog aanvaard. Het nog steeds bestaande bod op het pand in de Van Eeghenstraat bleek hierbij een belangrijke rol te spelen.

Naast de verbluffende vergadertechniek van Levisson. Want het blijft bijzonder om een plan er door te krijgen voor nieuwbouw terwijl er geen (bouw)tekeningen zijn, geen bestek. Helemaal niets. Als alleen de wetenschap dat er een gemiddelde werkplek van veertig vierkante meter per medewerker zal zijn en dat dit alles ruim 100.000 gulden per werknemer zal gaan kosten.

Uiteraard was er voorafgaande aan de extra vergadering fel gediscussieerd in de districten en ook tijdens de extra vergadering ging het er flink en langdurig aan toe. Vrijwel elk district voerde het woord. De emoties varieerden van ‘warm sympathiek’ tot ‘fel tegen’ de nieuwbouwplannen. Waarbij opgemerkt dat voorzitter Martens van district Hilversum diep moest buigen door toe te geven dat er grote fouten waren gemaakt bij de huurberekeningen. Zo goed was ‘zijn’ huiswerk dus niet geweest.

Al met al sloot de voorzitter de vergadering met een stemronde en nam het verzoek van diverse districten ter harte om alles nog eens een keer grondig door te nemen. Vervolgens werd er voor Almere gestemd.

Afscheid
Alsof er in het voorgaande jaar niets was gebeurd, stond de voorjaarsvergadering in mei 1984 te Winschoten geheel in het teken van het afscheid van voorzitter Bob Levisson.

Zijn opvolger Martin Handgraaf stond uitvoerig stil bij de fantastische voorzittersloopbaan van Levisson en repte met geen woord over de nieuwbouw in Almere die toch over een paar maanden van start zou gaan. Als aanwezige tijdens de vergadering had ik op zijn minst gerekend op een korte verklaring van Handgraaf als voorzitter van de huisvestingscommissie.

Misschien speelde op dat moment al het nodige zich af op de achtergrond voor wat betreft de veranderende opstelling van diverse gemeenten rond Amsterdam. Daarmee was namelijk door Amsterdam de afspraak gemaakt dat in Amsterdam opererende ondernemingen met verhuisplannen niet benaderd zouden worden door gemeenten als bijvoorbeeld Hoofddorp en Amstelveen.

Toen echter een niet verder te benoemen groot concern met verhuisplannen uit Amsterdam een interessant voorstel kreeg van Amstelveen, zag ook het KVGO-bestuur haar kans schoon. Alleen werd dat behoorlijk verborgen gehouden. Voor de buitenwereld verscheen dus vanuit het niets op 1 augustus 1984 in Graficus het bericht met de vraag ‘Almere of Amstelveen?’

Amstelveen
De geplande bouwstart in Almere in september wankelde dus. De eerder geraamde kosten vielen tegen en zouden hoger uitpakken. Amstelveen kwam met een heel aantrekkelijk voorstel en de aannemer handhaafde zijn bod op de Van Eeghenstraat. Ook als hij in Amstelveen aan de slag moest gaan.

En zo kon het gebeuren dat tijdens de najaarsvergadering, opnieuw in het Hilton Hotel in Amsterdam, het complete bouwvoorstel in Amstelveen met tekeningen en plannen zonder slag of stoot door de vergadering werd aanvaard. Er waren nauwelijks extra kosten, alleen de oplevering van het pand zou wat vertraging oplopen.

Almere was dus definitief van de baan. Het werd de Startbaan in Amstelveen, zonder overlast van Schiphol zo werd desgevraagd verzekerd. Of dat ook geldt voor Schiphol-Rijk waar het KVGO nu is geland, zal de toekomst moeten uitwijzen.

Feestweek
Eind mei 1985 komt de nieuwbouw in Amstelveen tijdens de ledenvergadering in Den Bosch nauwelijks ter sprake. Uitsluitend de mededeling dat alles volgens de planning verloopt en de eerste voorbereidingen voor de daadwerkelijke bouw zijn afgerond. Binnenkort gaat de eerste paal de grond in. Waarna er een lange periode van ‘radiostilte’ over het nieuwe pand aan de Startbaan in Amstelveen aanbreekt.

Wat uiteindelijk stilte voor een storm van geheel andere orde blijkt te zijn. In juni 1986 wordt opeens duidelijk dat er achter de schermen in de Van Eeghenstraat hard wordt gewerkt door pr-man Rob Spee aan de feestelijke ingebruikname van het nieuwe onderkomen. Spee bevestigt dat er sprake zal zijn van een feestweek van 23 tot en met 26 september en dat er een soort mini-Grafivak georganiseerd zal worden. Uiteraard zijn de toeleveranciers van machines, papier, inkt etc., grotendeels verenigd in de VLGA, van dit voornemen door hem op de hoogte gebracht.

Gebruikt
Al snel blijkt dat veel leden van deze leveranciersclub niet blij zijn met de voornemens van Spee en de zijnen. In een reactie in Graficus laten ze weten zich gebruikt te voelen. Voor het blok gezet omdat ze min of meer gedwongen worden de kostbare feestplannen rond de opening te sponseren voor vastgestelde bedragen die liggen tussen de 120.000 en 150.000 gulden per sponsor.

Dat vinden alle betrokkenen veel te veel geld voor een feestje. Wat weer een verontwaardigde reactie van Rob Spee oplevert, die het niet pikt dat zijn openingsmanifestatie wordt bestempeld als een feestje.

Prins Claus
Uiteindelijk worden er de nodige oplossingen gevonden en is ook dit gekrakeel uit de lucht en staat de koninklijke hoogheid Prins Claus niets meer in de weg om op 23 september, stipt om 10.00 uur, het nieuwe KVGO gebouw aan de Startbaan in Amstelveen officieel te openen.

Prins Claus doet dit, na een spoedcursus, glansrijk door een gave blinddruk te maken op een antieke kniehevelpers in de ontvangsthal van het gebouw. Vervolgens bezoekt de prins de expositie ‘Van oud naar nieuw’ over 50 jaar Grafisch Nederland.

Ruim dertig jaar later is de kniehevelpers verhuist naar het drukkerijmuseum in Meppel naast de nodige andere historische materialen die op deze manier goed bewaard blijven. Een spraakmakend hoofdstuk in het geschiedenisboek van het KVGO kan worden afgesloten. De Startbaan wordt verruild voor Schiphol-Rijk waar het Verbond inmiddels rustig is geland.

De auteur, Rien Berends is oud-hoofdredacteur Graficus en Grafisch Weekblad. Met dank aan het Drukkerij Museum Meppel.