Bij innovatie draait het veel meer om sociale aspecten dan nieuwe technieken. Dat onderzoekgegeven is het uitgangspunt voor het Trends in de creatieve industrie, innovaties, arbeidsmarkt en beroepsonderwijs, de jaarlijkse uitgave van kenniscentrum GOC.
Sociale innovatie
Voor het onderzoek over sociale innovatie ondervroeg GOC 908 bedrijven, waarvan 377 in de grafische bedrijfstak. Vooral op het gebied van duurzame inzetbaarheid lopen de creatieve bedrijven voorop, blijkt uit dat onderzoek. Trends in de creatieve industrie biedt een schematisch overzicht van de mate waarin bedrijven met het onderwerp bezig zijn en kijkt naar flexibel organiseren, talentontwikkeling, innovatieve bedrijfscultuur, verdienmodellen en samenwerking met andere organisaties.
Wat opvalt is dat de creatieve bedrijfstak actief is met vooruitstrevend personeelsbeleid. Lean Management scoort hoog, bedrijven geven aan dat ze hun medewerkers willen stimuleren om zelf initiatief te nemen en ‘out-of-the-box’ te denken. Overigens geldt deze ontwikkeling niet in het bijzonder voor de grafische bedrijfstak en zijn het vooral de kleinere bedrijven die steeds vaker afzien van de top-down-benadering.
Toch zijn ook grafische ondernemingen actief met sociale innovatie. Bedrijven halen steeds meer bestuurslagen weg uit de organisatie en het accent komt steeds meer op efficiënt werken te liggen. Een grotere verantwoordelijkheid voor de medewerker komt dan goed van pas.
Werkgelegenheid
De werkgelegenheid in de creatieve sector laat te wensen over. Van de 270000 medewerkers, die voor 56 procent bestaat uit zzp’ers, is het aandeel van de grafimediasector opmerkelijk laag. De creatieve industrie als geheel is bijzonder conjunctuurgevoelig als het gaat om werkgelegenheid. Het was de afgelopen decennia een belangrijke banenmotor voor de nagestreefde kennisintensieve economie, maar sinds de crisis in 2008 gingen er veel banen verloren.
Het tempo van de technologische ontwikkelingen heeft een keerzijde: oudere generaties worden door de nieuwe generaties makkelijk uit de markt gedrukt. Innovatieve netwerken en contact met de opleidingsinstituten zorgen voor een kleiner afbreukrisico. Een manier om de banenmotor van de sector weer op gang te helpen is het verbeteren van het imago van de creatieve industrie op de wereldmarkt.
Kansen en bedreigingen
Kansen voor de grafische industrie zijn er nog wel degelijk en de bedreigingen verdienen soms wat relativering. Dankzij internet komen one-to-one-marketing en -communicatie steeds dichterbij. Bedrijven en consumenten worden dankzij datamining-technieken persoonlijk aangesproken. Personalisering heeft invloed aan beide kanten; consumenten worden op maat bedient en bedrijven krijgen steeds meer relevante gegevens over hun klanten. Keerzijde van de ontwikkeling is de dreigende inbreuk op privacy.
Van papier naar online
De omzet uit kranten, tijdschriften en boeken blijft dalen – net als de inkomsten uit reclame – ondanks het aantrekken van de economie. Van een afstand bezien weet de grafische industrie de digitalisering nog redelijk te overleven. Het verlies van het marktaandeel is relatief klein vergeleken met de enorme kaalslag in de muziek- en filmindustrie door de afgenomen verkoop van cd’s en dvd’s.
Arbeid en opleiding
De werkgelegenheid in de creatieve industrie loopt terug, terwijl het aantal zzp’ers stijgt. De arbeidsmarkt wordt steeds flexibeler. De daling van het aantal banen is het sterkst bij de gedrukte media. Het aantal zzp’ers steeg hier de afgelopen acht jaar flink, maar is de laatste twee jaar afgevlakt. Per saldo is het aantal bedrijven met flexibele contracten bij de gedrukte media het laagst van alle creatieve sectoren.